Opis haftu
Haft asyski jest haftem negatywowym, to znaczy, że haftujemy w nim tło, zaś główny obraz powstaje poprzez podkreślenie wolnych przestrzeni w hafcie za pomocą konturu. Podobny sposób haftowania – haft negatywowy – występuje w innych obszarach pod innymi nazwami, takimi jak reversa (Półwysep Iberyjski), haft Toledo (Hiszpania), a także haft Fes z Maroka.
Haft asyski jest również haftem liczonym. Charakteryzuje się tłem wypełnionym ściegami krzyżykowymi, do których należą ścieg krzyżykowy, ścieg czarnogórski, i głównymi motywami pozostawionymi jako puste przestrzenie podkreślone ściegiem Holbein lub stębnówką. Ściegi te szczegółowo omawiam w moim następnym artykule pt. „Ściegi asyskie”.
Początki haftu
Źródła historyczne podają, że haft powstał w rejonie Asyżu, region Umbria we Włoszech około XII-XIII w. w zakonie Klarysek. Choć wtedy nie był on nazywany haftem asyskim. Wywodzi się go ze starożytnych technik tradycji hafciarskich, jednak Sonia Gaiess z Manitoba Crafts Museum and Library sugeruje, że źródłem inspiracji dla powstania tego haftu mogło być wzornictwo azjatyckie "... rozpoznając motywy i stylizację, nie włoskie, ale pochodzące z tradycji wytwarzania dywanów w społecznościach koczowniczych z Azji Środkowej i Zachodniej (dla uproszczenia będziemy je nazywać „dywanami perskimi”). Chociaż uważam, że ten styl haftu jest unikalny dla Asyżu i okolic, twierdzenie, że stylizacja i motywy powstały wyłącznie we Włoszech, jest błędne".
Haft ten rozwijał się w średniowieczu, ale szczyt jego rozwoju przypadł na okres renesansu (XVI w.). Jednak w późniejszym okresie – XVIII i XIX w. – haft ten popadł w zapomnienie, zaginęło wiele wzorów i motywów.
Dopiero powołany w październiku 1902 r. przy klasztorze sw. Anny "Laboratorio Ricreativo Festivo Femminile San Francesco di Assisi" w Asyżu, Ten warsztat rzemieślniczy powstał, aby ożywić tradycyjne lokalne rękodzieło i zapewnić zatrudnienie biednym kobietom w celu podniesienia ich dochodów. Działania te oprowadziły do odrodzenia się tego haftu i jego popularyzacji, a także powstania jego nazwy – haft asyski. Haft ten zdobył duża popularność we Włoszech, a potem w Europie i na Świecie.
Średniowieczna wersja haftu
Średniowieczna wersja haftu cechowała się wykorzystaniem lnu i jedwabnych nici. Wzory nie były wykonywane ze schematów liczonych, tylko najpierw rozrysowywane na płótnie, a potem gęsto haftowane, tak aby maksymalnie wypełnić wzór i wykańczano kontury ciemnymi nićmi.
Ten styl haftu (wypełnianie wyrysowanego wzoru) nadal stosuje się w hafcie na greckich wyspach Cykladach, ale nie stosuje się tam konturu.
Najczęściej stosowanymi ściegami był ścieg krzyżykowy z długim ramieniem do wypełniania wzoru, a do konturowania stosowano stębnówkę lub ścieg Holbein. Rzadziej stosowano do wypełnienia ścieg czarnogórski lub włoski dwustronny ścieg krzyżykowy.
Początkowo wzornictwo średniowieczne ograniczało się do tradycyjnych wzorów par ptaków lub zwierząt, wzorów heraldycznych i kościelnych. W okresie renesansu poszerzyło się o przedstawiające postacie satyrów, demonów, starożytnych mitycznych ptaków i zwierząt, bestii, a także kwiaty, gałęzie, liście, owoce, do oddzielenia odbitych motywów często używa się wzoru kandelabra.
Kolorami stosowanymi do wypełniania tła był czerwony, niebieski, zielony lub złoty, a do konturowania używano nici w kolorze czarnym lub brązowym.
Górna i dolna część wzoru były zazwyczaj obramowane powtarzającymi się motywami geometrycznymi lub kwiatowymi. Obramowania te są wykonywane ściegami używanymi do konturowania okazjonalnie łączonymi ze ściegiem krzyżykowym. Kolor obramowania jest zazwyczaj taki sam jak kolor tła.
Kompozycja wzoru opiera się o motywy ułożone w symetrycznych parach otoczonych misternym wzorem spiralnym. Niektóre motywy są używane do łączenia różnych części projektu, tak aby nie pozostawiać dużo pustej przestrzeni. Powtarzalność i symetria motywów nadają harmonijny ruch i rytm pracom.
Współczesna wersja haftu
We współczesnej wersji haftu stosuje się płótno bawełniane, a nici jedwabne zastąpiły nici bawełniane – kordonek lub mulina. Wzory wykonywane są ze schematów liczonych. Najpierw haftuje się kontur ciemną nicią, a potem wypełnia tło nicią kolorową.
Wzornictwo korzysta ze średniowiecznych i renesansowych inspiracji, ale wprowadza się też nowe, współczesne elementy, a także postacie ludzkie.
Dominującym ściegiem stosowanym do wypełniania tła jest ścieg krzyżykowy, a do konturowania używa się tak jak dawniej ściegu Holbein i stębnówki.
Paleta kolorów stosowanych do wypełnienia tła znacznie się rozszerzyła i praktycznie stosuje się już wszystkie kolory, a także powstają prace, gdzie tło haftuje się kilkoma kolorami. Również kolory konturów uległy zmianie, czerń i brąz dalej są stosowane, ale w niektórych projektach używa się koloru kontrastowego, np. tło granatowe, kontur żółty.
W kompozycji wzoru zaczęto stosować wzory punktowe, rozmieszczone symetrycznie i połączone obramowaniem, co powoduje powstanie dużych przestrzeni niezahaftowanych.
Oczywiście nie ma reguły, która mówi, że haftowane obszary muszą być prostokątne. Mona zaprojektować je w dowolnym kształcie i połączyć je tak, jak mniejsze wzory punktowe.
Pojawiły się też wzory asymetryczne, które moim zdaniem niestety nie wyglądają dobrze. Powtarzalność i symetria motywów jest jedną z głównych cech piękna tego haftu.
Triada asyska
Aby lepiej poznać haft asyski zapoznaj się z trzema moimi artykułami poświęconymi temu haftowi:
- Haft asyski – zawiera historię i opis hafu asyskiego – właśnie go czytasz –opublikowany w marcu.
- Ściegi asyskie – ściegi stosowane w hafcie asyskim – opublikowany w kwietniu.
- E-booki darmowe część 9 – linkami do darmowych wzorników z haftem asyskim –opublikowany w trawniu (maju).
Bibliografia
https://folkcostume.blogspot.com/2011/09/assisi-embroidery.html
https://c2centreforcraft.ca/2023/11/30/assisi-embroidery-and-places-of-cultural-contact/
https://www.brotherse400.com/assisi-embroidery-style/
https://en.wikipedia.org/wiki/Assisi_embroidery
Zobacz również:
Poznaj historię haftu asyskiego i jego zasady.
Poznaj ściegi, którymi wykonujemy haft asyski.
